Κώστας Λαπαβίτσας: Για να υπάρξει ριζοσπαστική λύση της κρίσης

Συνέντευξη στον Νίκο ΦΙΛΗ

Η ελληνική κοινωνία έχει βαθιά πολωθεί κατά τη διάρκεια της κρίσης, όπως ήταν αναμενόμενο. Από τη μια είναι αυτοί που έχουν πληγεί βαρύτατα -η μισθωτή εργασία, οι μικρομεσαίοι, οι αγρότες- και επιθυμούν επίλυση της κρίσης και ουσιαστική κοινωνική αλλαγή. Από την άλλη είναι τα κυρίαρχα αστικά στρώματα, αλλά και μικροαστικά στρώματα που έχουν καταθέσεις και φοβούνται τις επιπτώσεις κάποιων δραστικών αλλαγών. Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι πλέον ο εκφραστής της πρώτης πλευράς και θα πρέπει να αναμένει την οξύτατη ταξική αντίδραση της δεύτερης, που εκφράζεται από τη Νέα Δημοκρατία

Την απαλλαγή της χώρας από το Μνημόνιο και το άχθος του χρέους θεωρεί ο Κώστας Λαπαβίτσας, οικονομολόγος - πανεπιστημιακός στη Βρετανία, ως προτεραιότητα και τονίζει: "Οι στιγμές είναι ιστορικές και θα πρέπει ολόκληρη η Αριστερά, με επίκεντρο τον ΣΥΡΙΖΑ, να λειτουργήσει ως το επίκεντρο του λαϊκού μετώπου που θα αποτρέψει την κοινωνική καταστροφή"

* Πιστεύεις ότι το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ αποτελεί επαρκή λύση για την κρίση που αντιμετωπίζει η Ελλάδα;
Το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ είναι προεκλογικό και άρα πρόκειται για ένα μείγμα ουσιαστικών προτάσεων εξόδου από την κρίση, γενικών προθέσεων περί αλλαγής της ελληνικής κοινωνίας και συγκεκριμένων αντιλήψεων για τα αίτια της κρίσης. Δεν θέλω να μπω σε συζήτηση των επιμέρους σημείων και θεωρώ αβάσιμη την κριτική της Νέας Δημοκρατίας ότι το πρόγραμμα δεν έχει κοστολογηθεί. Λες και το σύμφυρμα μεταβαλλόμενων θέσεων που απαρτίζουν το πρόγραμμα της Νέας Δημοκρατίας είναι πλήρως κοστολογημένο. Αυτό που θέλω να τονίσω είναι ότι το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ, αν διαβαστεί στο πλαίσιο των δηλώσεων που επανειλημμένα έχουν γίνει από την ηγεσία του, έχει έναν ριζοσπαστικό πυρήνα που μπορεί να βάλει τη χώρα σε άλλη πορεία. Αρκεί βέβαια να γίνει πράξη.


* Σε ποιες ακριβώς πλευρές του προγράμματος αναφέρεσαι;
Το πιο επείγον θέμα για την Ελλάδα σήμερα είναι να απαλλαγεί από τα δεσμά του Μνημονίου και να αναλάβει η ίδια την πρωτοβουλία αναδιάρθρωσης της οικονομίας και της κοινωνίας της. Παράλληλα θα πρέπει οπωσδήποτε να απαλλαγεί από το άχθος του χρέους. Χωρίς αυτά τα δύο βήματα δεν πρόκειται να ανασάνει η ελληνική οικονομία. Ο ΣΥΡΙΖΑ, λοιπόν, θα πρέπει να προβεί σε ακύρωση του Μνημονίου μέσα στη Βουλή. Θα πρέπει επίσης να προχωρήσει σε ουσιαστική αναδιάρθρωση του χρέους με διαγραφή του μεγαλύτερου μέρους του.
Μόνο σε αυτή τη ριζοσπαστική βάση θα μπορέσει να πραγματοποιήσει τα άλλα φιλόδοξα μέτρα που επιδιώκει, όπως την τόνωση της απασχόλησης, την αναδιανομή του εισοδήματος μέσω της φορολογικής αλλαγής, την ενίσχυση των μισθών και των συντάξεων, και ούτω καθεξής. Είναι απολύτως απαραίτητο να μην κάνει πίσω ο ΣΥΡΙΖΑ στα θέματα του Μνημονίου και του χρέους. Εδώ χρειάζεται η ενεργός στήριξη, έστω και από κριτική σκοπιά, της υπόλοιπης Αριστεράς. Όσοι μένουν απέξω, κουνάνε το δάκτυλο και παριστάνουν την Κασσάνδρα, κάνουν μεγάλο λάθος. Διότι, αν αναδιπλωθεί ο ΣΥΡΙΖΑ και δεν τηρήσει τις υποσχέσεις του, θα έχουμε πολιτική κατάρρευση της Αριστεράς σε περιβάλλον γενικευμένης απογοήτευσης και απόγνωσης. Ο τελικός κερδισμένος θα είναι η Χρυσή Αυγή.


* Τι είδους αντιδράσεις περιμένεις αν προχωρήσει ο ΣΥΡΙΖΑ σε ακύρωση του Μνημονίου και αναδιάρθρωση του χρέους;
Η αντίδραση από τον εγχώριο παράγοντα θα είναι εντονότατη. Θα υπάρξει καταρχήν πόλεμος από τα μέσα μαζικής επικοινωνίας, όπως πολύ καλά είδαμε σε ολόκληρη την προεκλογική περίοδο. Θα υπάρξει επίσης συστηματική αντίδραση στο πολιτικό επίπεδο για να μη σχηματιστεί κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, πόσο μάλλον να μπορέσει να πραγματοποιήσει τις υποσχέσεις της. Η ελληνική κοινωνία έχει βαθιά πολωθεί κατά τη διάρκεια της κρίσης, όπως ήταν αναμενόμενο. Από τη μια είναι αυτοί που έχουν πληγεί βαρύτατα -η μισθωτή εργασία, οι μικρομεσαίοι, οι αγρότες- και επιθυμούν επίλυση της κρίσης και ουσιαστική κοινωνική αλλαγή. Από την άλλη είναι τα κυρίαρχα αστικά στρώματα, αλλά και μικροαστικά στρώματα που έχουν καταθέσεις και φοβούνται τις επιπτώσεις κάποιων δραστικών αλλαγών. Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι πλέον ο εκφραστής της πρώτης πλευράς και θα πρέπει να αναμένει την οξύτατη ταξική αντίδραση της δεύτερης, που εκφράζεται από τη Νέα Δημοκρατία.
Εντονότατη όμως θα είναι και η αντίδραση του διεθνούς παράγοντα. Τα όσα ακούγονται περί αλλαγής κλίματος στην Ευρώπη είναι ευχολόγια που συχνά λέγονται εκ του πονηρού. Το κλίμα στην Ευρώπη είναι βαρύτατο, οι τράπεζες βρίσκονται σε κίνδυνο και υπάρχει διάχυτη ανησυχία κατάρρευσης της Ευρωζώνης. Δεν πρόκειται κανείς να προσφέρει ευνοϊκότερους όρους στην Ελλάδα τη στιγμή αυτή ή να θελήσει να απαλύνει την πίεση. Από την άλλη θα ήταν σφάλμα να νομιστεί ότι, καθώς η κατάσταση χειροτερεύει, θα μπορούσε μια κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ να μπλοφάρει και να κερδίσει. Για να γίνω πιό ξεκάθαρος, κάτι τέτοιο θα ήταν ανόητος οπορτουνισμός. Θα πρέπει η ελληνική πλευρά να είναι προετοιμασμένη για κάθε ενδεχόμενο και να διαπραγματευτεί ανάλογα.


* Ποιο θα μπορούσε να είναι το χειρότερο ενδεχόμενο για μια κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ που θα διαπραγματευόταν σκληρά περιλαμβάνοντας ακύρωση των Μνημονίων;
Η διακοπή της χρηματοδότησης και η εμφάνιση πιέσεων ρευστότητας στις τράπεζες θα είναι δύο πιθανές επιπτώσεις. Οι δανειστές, ιδίως το ΔΝΤ και κατά πάσα πιθανότητα η Ε.Ε., θα διακόψουν την παροχή των δανειακών κονδυλίων δημιουργώντας ασφυξία στην κρατική μηχανή. Θα υπάρξει κατεπείγουσα ανάγκη είτε να δανειστεί διμερώς από άλλη πηγή η Ελλάδα είτε να εκδώσει τοπικές μορφές υποσχετικών που θα λειτουργήσουν ως χρήμα πληρώνοντας μισθούς και συντάξεις. Στις τράπεζες, από την άλλη, πιθανώς θα εμφανιστούν φαινόμενα απόσυρσης καταθέσεων και περιορισμού της ρευστότητας από την ΕΚΤ.
Θα πρέπει να είναι έτοιμη η Τράπεζα της Ελλάδας να παρέμβει παρέχοντας ρευστότητα. Θα πρέπει επίσης να υπάρξει κυβερνητική παρέμβαση που θα εγγυηθεί τις καταθέσεις. Αν αυτή η κατάσταση συνεχιστεί και οι πιέσεις αυξηθούν, τότε θα εμφανιστεί η προοπτική εξόδου από το ευρώ, που θα επιτρέψει ανάκτηση νομισματικής κυριαρχίας ώστε να μπορεί το κράτος να λειτουργήσει. Μια κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ θα πρέπει να είναι έτοιμη και γι' αυτό το ενδεχόμενο, όσο κι αν δεν είναι στις θέσεις της. Χρειάζεται σχέδιο Β.

* Μπορεί όμως να βγει πρώτο κόμμα η Ν.Δ. και να σχηματίσει κυβέρνηση με το ΠΑΣΟΚ και τη ΔΗΜ.ΑΡ. Τι περιμένεις να γίνει σε αυτήν την περίπτωση;
Περιμένω ότι θα συνεχιστεί η αδιέξοδη πορεία των Μνημονίων, ίσως με κάποιες κοσμητικές αλλαγές, όπως η παράταση της περιόδου εντός της οποίας η Ελλάδα θα πρέπει να παρουσιάσει σημαντικό πρωτογενές πλεόνασμα. Η κρίση θα γίνει βαθύτερη, το βάρος του χρέους μεγαλύτερο και η κατάρρευση θα συμβεί με τους χειρότερους όρους. Η λογική των πραγμάτων λέει ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να αντιμετωπίσει την λιτότητα, το χρέος, αλλά και τις συνθήκες του ευρώ. Και πάλι θα πρέπει να είναι έτοιμος ο ΣΥΡΙΖΑ για να προσφέρει διέξοδο στην κοινωνία.

* Υπάρχει και το ενδεχόμενο να μην έχει κανένα κόμμα αυτοδυναμία, αλλά ούτε να μπορεί να σχηματιστεί κυβέρνηση. Τότε τι θα γίνει;
Η εκδοχή αυτή είναι όντως πιθανή. Αν υπάρξει τέτοιου είδους πολιτική αστάθεια, τότε οι εξελίξεις στον χώρο της οικονομίας και της κοινωνίας μπορεί να είναι ταχύτατες. Η απόσυρση καταθέσεων μπορεί να λάβει διαστάσεις χιονοστιβάδας οδηγώντας σε κατάρρευση των τραπεζών και απαιτώντας άμεσα μέτρα. Η κρατική μηχανή θα κινδυνεύει να παραλύσει εντελώς, καθώς δεν θα μπορεί να συλλέγει φόρους, αλλά ούτε και να κάνει πληρωμές.
Ο ρόλος του ΣΥΡΙΖΑ θα είναι καθοριστικός σε τέτοιες συνθήκες. Θα απαιτηθεί ολοκληρωμένο σχέδιο διάσωσης και ανάταξης της ελληνικής οικονομίας. Θα απαιτηθεί επίσης αποφασιστική και αταλάντευτη ηγεσία. Πάνω από όλα όμως θα απαιτηθεί η κινητοποίηση του εργατικού και λαϊκού παράγοντα σε ολόκληρη τη χώρα για να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα και να αποτραπούν φαινόμενα κοινωνικής διάλυσης. Οι στιγμές είναι ιστορικές και θα πρέπει ολόκληρη η Αριστερά με επίκεντρο τον ΣΥΡΙΖΑ να λειτουργήσει ως το επίκεντρο του λαϊκού μετώπου που θα αποτρέψει την κοινωνική καταστροφή.