Επανάσταση στον εγκέφαλο

Ερευνες απέδειξαν ότι η χρήση των υπολογιστών και του Ιντερνετ διεγείρει τη λειτουργία του μυαλού

Λέμε πως τα σημερινά παιδιά καταλαβαίνουν τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές ενστικτωδώς καλύτερα από εμάς τους μεγαλύτερους. Συνεπώς είναι λογικό να γεμίσουμε τις σχολικές αίθουσες με την τελευταία λέξη της ψηφιακής τεχνολογίας - διότι αυτός είναι ο νέος τρόπος για να μαθαίνεις. Από την άλλη, όταν διαθέτουμε περισσότερα χρήματα για την τεχνολογία, αυτό σημαίνει πως μένουν λιγότερα για τους δασκάλους, τον αθλητισμό, τη μουσική, τις τέχνες γενικά. Η έξυπνη χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών σημαίνει άραγε ότι τα παιδιά είναι έξυπνα; Δεκαπέντε χρόνια μετά την ψηφιακή επανάσταση, πρόσφατες επιστημονικές εργασίες δίνουν τροφή στη συζήτηση.

Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στους «Νιου Γιορκ Τάιμς» έδειξε πως χιλιάδες παιδιά στις ΗΠΑ, τα οποία ακολουθούσαν ένα ειδικό σχολικό πρόγραμμα με έμφαση στην αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών, είδαν τις επιδόσεις τους στο σχολείο να παραμένουν στάσιμες. Την ίδια ώρα, στην ίδια πόλη, την Καϊρίν της Αριζόνας, οι μαθητές άλλων σχολείων βελτίωναν τα σχολικά τους αποτελέσματα. Στην Ολλανδία, ο καθηγητής Κίρχνερ διαπίστωσε, από την πλευρά του, πως οι έφηβοι που κάνουν τα μαθήματά τους κρατώντας ανοικτό το προφίλ τους στο facebook έχουν σχολικά αποτελέσματα κατά πολύ χειρότερα από τους συμμαθητές τους. Επίσης, το Βρετανικό Ινστιτούτο Ψυχιατρικής διαπίστωσε πως το IQ των θιασωτών του Διαδικτύου βρίσκεται σε πτώση…

ΘΥΜΑΤΑΙ ΤΟ... Google. Οι Κασσάνδρες φοβούνται πως, εμπιστευόμενος ένα μέρος του εγκεφάλου του στις μηχανές, ο Homo interneticus χάνει την ικανότητά του να σκέφτεται πραγματικά. Με το Ιντερνετ, μερικές ζώνες του εγκεφάλου αναπτύσσονται, άλλες εξασθενούν. Δεν χρειάζεται να θυμόμαστε ημερομηνίες, βιβλιογραφίες, γεγονότα - όλα τα βρίσκεις με ένα κλικ στο Google. Ετσι η μνήμη εξασθενεί.

Από την άλλη, απαλλάσσοντάς μας από το έργο της απομνημόνευσης, το Ιντερνετ απελευθερώνει χρόνο για δράση και αποφάσεις, διαβεβαιώνουν οι πιο ενθουσιώδεις ερευνητές, όπως ο νευρολόγος Γκάρι Σμολ του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Λος Αντζελες (UCLA). «Οι νέοι που περνούν πάνω από εννέα ώρες ημερησίως μπροστά σε μια οθόνη είναι πιο ικανοί να παίρνουν γρήγορα αποφάσεις και να φιλτράρουν αποτελεσματικά την πληροφορία», υπογραμμίζει. Είναι επίσης πιο δημιουργικοί, διότι η σκέψη τους είναι λιγότερο κάθετη, όμως δυσκολεύονται περισσότερο να παραμένουν συγκεντρωμένοι.

Διότι το Ιντερνετ διεγείρει κυρίως τη βραχυπρόθεσμη μνήμη. Στον εγκέφαλο των παιδιών της ψηφιακής εποχής τα πάντα βρίσκονται σε αναβρασμό πίσω από το μέτωπο, όμως άλλα νευρικά κυκλώματα, όπως αυτά της συγκέντρωσης και της βαθιάς μνήμης, κοιμούνται, παραδέχεται ο Σμολ. Για να απομνημονεύσει κανείς κάτι μόνιμα, χρειάζεται τουλάχιστον μία ώρα. Η διαδικασία αυτή δημιουργεί περίπλοκες νευρικές αντιδράσεις, αναπτύσσει τις συνάψεις και τον δομημένο συλλογισμό. Ομως η μελέτη μάς απωθεί ολοένα και περισσότερο. Βλέπουμε το Ιντερνετ σαν μια αλάνθαστη, πιο λειτουργική μνήμη. «Παρότι δεν έχει την πατίνα, την ανθρώπινη ευαισθησία», διαμαρτύρεται ο δοκιμιογράφος Νίκολας Καρ. Το Ιντερνετ δεν «χωνεύει» τα γεγονότα, δεν τα συνδέει. Η ανάγνωση έχει γίνει αποσπασματική. «Οι περισσότεροι άνθρωποι, ακόμη και οι εγγράμματοι, δυσκολεύονται τώρα να διαβάσουν μακροσκελή έγγραφα», διαβεβαιώνει ο Νίκολας Καρ. Και στην οθόνη το πνεύμα μας, απασχολημένο από τα παράθυρα, τα κλικ και τα βίντεο, στο τέλος μπερδεύεται.

ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΕΞΑΝΤΛΗΣΗ. Ωστόσο εδώ και χρόνια οι νέοι ζουν με αναμμένες τις οθόνες τους, πληκτρολογώντας SMS, συνομιλώντας σε πραγματικό χρόνο με ηλεκτρονικά μηνύματα, κοιτάζοντας την τηλεόραση - και όλα αυτά ενώ κάνουν παράλληλα επανάληψη στα μαθήματά τους! Οι γονείς το έχουν λίγο πολύ αποδεχθεί: αυτή η νέα γενιά μπορεί να κάνει πολλά πράγματα ταυτόχρονα. Ομως ευρύτερες έρευνες έδειξαν πως μόνο το 2,5% καταφέρνει πραγματικά να το κάνει. Σύμφωνα με μια μελέτη που πραγματοποιήθηκε στο Πανεπιστήμιο της Γιούτα από τον δρα Τζ. Ουότσον, οι υπόλοιποι τα καταφέρνουν μόνο όταν κάνουν ένα μόνο πράγμα. Ακόμη χειρότερα, μια μελέτη του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ δείχνει πως, αυτοί που φαίνεται ότι μπορεί να κάνουν ταυτόχρονα χίλιες δουλειές έχουν «την ασθενέστερη ικανότητα συγκέντρωσης» από όλους. Απειλούνται από την πνευματική εξάντληση, το περιβόητο burnout. Διότι «ο εγκέφαλος δεν καταφέρνει να επεξεργάζεται αποτελεσματικά περισσότερες από δύο δουλειές», διαβεβαιώνουν με τη σειρά τους οι ερευνητές του γαλλικού Εθνικού Ινστιτούτου Υγείας και Ιατρικής Ερευνας (INSERM). Από τις τρεις δουλειές κι επάνω, ο αριθμός των λαθών αυξάνεται εκθετικά.