Η Mπάρτσα και οι ποδοσφαιρικες επαναστάσεις

H Μπαρτσελόνα, λένε πολλοί ότι είναι η καλύτερη ομάδα όλων των εποχών στο ποδόσφαιρο. Εμείς λέμε ότι είναι η έβδομη και τελευταία ποδοσφαιρική επανάσταση στα 80 τελευταία χρόνια, από τότε, δηλαδή, που το ποδόσφαιρο άρχισε να «συστηματοποιείται», ώστε να πάψει να είναι άναρχο και απλά ένα «παιχνίδι», αλλά ένας «αγώνας». Ανάμεσα στις εφτά επαναστάσεις του ποδοσφαίρου προβάλλουν και τρία... πραξικοπήματα, το ένα από τα οποία ήταν... καλό και το έκανε ο Ντιέγκο Μαραντόνα με την Εθνική Αργεντινής στα μέσα της δεκαετίας του ’80. Τα άλλα δύο αφορούν στον Ελβετό Καρλ Ράπαν, στις δεκαετίες του ’20 και του ’30, και στον Ελένιο Ερέρα, τη δεκαετία του ’60. Τέτοια σκληρά καθεστώτα δεν γνώρισε ποτέ το ποδόσφαιρο. Αυτοί οι δύο είναι ο «πατέρας» και ο «γιος» του κατενάτσιο. Άμυνα δηλαδή. Τι ορίζεται όμως σαν «επανάσταση» στο ποδόσφαιρο;   «Επανάσταση» λογίζεται ένας ποδοσφαιρικός νεοτερισμός που αποφέρει και αποτελέσματα, κυρίως όμως συντελεί στη βελτίωση του θεάματος, που πάντα ήταν ζητούμενο στο ποδόσφαιρο. Κάτι σαν μεταμοντερνισμός. Δηλαδή μια καλλιτεχνική και πνευματική παρέμβαση στο ποδόσφαιρο, που αμφισβητούσε τις μέχρι τότε θεωρίες και πρακτικές του. Και η Μπαρτσελόνα είναι μια τέτοια. Το ποδόσφαιρό της δεν μοιάζει με κανενός άλλου, είναι αποκλειστικό της προνόμιο και συνίσταται σε δύο παραμέτρους.  Πρώτον, στη συντριπτική κατοχή της μπάλας μέσω της ποιότητας των παικτών – η μπάλα, ας πούμε, δεν απομακρύνεται ούτε εκατοστό από τα πόδια τους. Αυτό έχει επίσης δύο υποπαραμέτρους. Η μία είναι πως όταν μια ομάδα έχει διαρκώς κατοχή μπάλας δεν χρειάζεται να παίζει... άμυνα! Τα ποσοστά κατοχής της μπάλας στην Μπαρτσελόνα φτάνουν μέχρι και το 80%, ανεξαρτήτως αντιπάλου! Πέραν των αγωνιστικών προβλημάτων που προκαλούν στον αντίπαλο, τον καθηλώνουν και ψυχολογικά! Διότι ο κάθε παίκτης μπαίνει στο γήπεδο για να παίζει και όχι για να κυνηγάει αυτούς που παίζουν. Η άλλη αφορά στη σχεδόν παντελή κατάργηση της σέντρας ή της διαγώνιας πάσας. Οι «μπλαουγκράνα» συνήθως μπαίνουν με την μπάλα στα δίχτυα έπειτα από συνδυασμένες ενέργειες. Η διάταξη Η δεύτερη παράμετρος αφορά στη διάταξη. Οι Καταλανοί παίζουν 4-3-3, απαλλαγμένο όμως από τα στερεότυπα. Ο Μέσι, ας πούμε, παίζει παντού και πουθενά. Ή δεν υπάρχει καθαρόαιμος σέντερ φορ μετά τη φυγή του Ιμπραήμοβιτς. Ο Βίγια με τον Πέδρο παίζουν στα άκρα, αλλά μπαίνουν στην περιοχή, καθότι τα δύο μπακ, ο Ντάνι Άλβες από δεξιά και ο Αμπιντάλ από αριστερά, είναι περισσότερο επιθετικοί παρά αμυντικοί. Επιπλέον, ο Τσάβι, που είναι προϊόν ηλεκτρονικού προγραμματιστή, μπαίνει κατά μέτωπο, παίζει το 1-2 με τον Ινιέστα και σκοράρει. Βασικό συστατικό του παιχνιδιού της; «Η φαντασία στην εξουσία», για να θυμηθούμε τι τράβηξαν οι Καταλανοί στον εμφύλιο, όπου το είχαν ως βασικό τους σύνθημα. Για να φτάσουμε στη σημερινή επανάσταση της Μπαρτσελόνα προηγήθηκαν άλλες τα περασμένα χρόνια. Η πρώτη ήταν αυτή του Χέρμπερτ Τσάμπμαν, του Άγγλου μάνατζερ της Άρσεναλ, στα τέλη της δεκαετίας του ’20 με αρχές της δεκαετίας του ’30. Μέγας μελετητής του ποδοσφαίρου και γεννήτορας ιδεών, ο Τσάμπμαν θεωρείται ο «πατέρας» του «MW» ή «Chapman system». Την εποχή που όλες οι ομάδες έπαιζαν «πυραμίδα», δηλαδή δύο αμυντικοί, τρεις μέσοι και πέντε επιθετικοί, αυτός τοποθέτησε τους παίκτες του σε σχήμα «MW». Αφού είχε περισσότερους παίκτες στη μεσαία γραμμή, έκανε αυτός –η ομάδα του δηλαδή– παιχνίδι και οι άλλοι κοιτούσαν! Την ίδια σχεδόν εποχή, ο Καρλ Ράπαν αντέστρεφε τα πράγματα και... πραξικοπηματικά τόνιζε: «Η καλύτερη επίθεση είναι η άμυνα». Και τράβηξε όλο τον κόσμο κοντά στην περιοχή της ομάδας του. Δεν έτρωγε γκολ με τίποτα. Ούτε έβαζε, όμως. Ισοπαλία. Μια χαρά. Δεν έχανε. Η δεύτερη επανάσταση στο ποδόσφαιρο χρονολογείται στα 1954 και την έκαναν δύο. Η Εθνική Ουγγαρίας του Πούσκας, του Κότσιτς και του Χιντεγκούτι και η άλλη της Ρεάλ Μαδρίτης, δύο χρόνια αργότερα, με τον Χέντο, τον Πούσκας, τον Κοπά, το Ντι Στέφανο. Η Ρεάλ... ξεπατίκωσε την Εθνική Ουγγαρίας, η οποία στηρίχτηκε κι αυτή στο σύστημα του Τσάμπμαν και με αυτό συνέτριψε με 6-3 την Αγγλία μέσα στο «Γουέ μπλεϊ» το ’53. Βασικό της χαρακτηριστικό, η ποιότητα των παικτών –από εκεί ξεκίνησαν όλες οι επαναστάσεις– και η τακτική. Μέχρι τότε, οι παίκτες του «MW» ήταν «καρφωμένοι» στις θέσεις τους. Ο Γκούσταβ Ζέμπετς, παμπόνηρος και διορατικός, προέτρεπε τον «μέσα αριστερά» ή τον «έξω δεξιά» ν’ αφήνουν τη θέση τους και να μπαίνουν κατά μέτωπο. Τα ίδια και στη Ρεάλ ο Χοσέ Βιγιαλόνγκα και ο αντικαταστάτης του Λουίς Καρνίλια. Μερικά χρόνια μετά, τη δεκαετία του ’60, έσκασε μύτη στην Ιταλία ο Αργεντινός «πραξικοπηματίας» Ελένιο Ερέρα και δημιούργησε τη «μεγάλη Ίντερ του». Δόγμα της ζωής του; «Δεν τρώμε γκολ, όλοι πίσω». Κατενάτσιο του κερατά! Κι από γκολ; Ο Σάντρο Ματσόλα και ο Ρομπέρτο Μπονισένια θα κάνουν ένα γκολ για να νικήσουμε. Και το έκαναν! Και «δικαιώθηκε» ο Ελένιο. Τρεις «επαναστάσεις» Στα 1970 «έσκασαν» τρεις μαζεμένες επαναστάσεις – οι δύο σε συσκευασία του ενός! Άγιαξ και Εθνική Ολλανδίας στην Ευρώπη και Εθνική Βραζιλίας στη Λατινική Αμερική. Μόνο που τα επαναστατικά «όπλα» ήταν τελείως διαφορετικά. Οι Ολλανδοί εμπιστεύτηκαν την επανάστασή τους στο μοναδικό μέχρι τότε world class παίκτη με ξανθές γάμπες, τον Γιόχαν Κρόιφ. Αυτοί δίδαξαν στον κόσμο το ολοκληρωτικό ποδόσφαιρο, το «total football». Ο Άγιαξ σάρωνε τα πάντα και η Ολλανδία έφτασε σε δύο τελικούς Μουντιάλ το ’74 και το ’78. Ο Ρίνους Μίχλες είναι ο δημιουργός του συγκεκριμένου στιλ παιχνιδιού, όπου δεν υπήρχαν θέσεις! Ο Κρόιφ έπαιζε σέντερ φορ και μπακ μαζί! Ο Τζόνι Ρεπ ήταν και μέσος και επιθετικός και μπακ. Οι ομάδες δούλευαν όπως στο... βόλεϊ, με «ρολόι». Άλλη μια καινοτομία; Η φυσική κατάσταση. Ο οξυδερκής Μίχλες αμόλησε μεγάλη ατάκα μια μέρα στην προπόνηση: «Λοιπόν, η μπάλα τρέχει πιο πολύ από τον παίκτη, έτσι; Άρα, πρέπει να γυμναστούμε καλύτερα, για να την προφταίνουμε»! Ήταν η πρώτη φορά που οι ποδοσφαιριστές έπρεπε πρώτα να είναι αθλητές! Την ίδια περίοδο, η Εθνική Βραζιλίας κέρδιζε το Παγκόσμιο Κύπελλο στο Μεξικό, κατατροπώνοντας με 4-1 την Ιταλία. Η φιλοσοφία των Βραζιλιάνων απείχε από αυτή των Ολλανδών. «Θα φάμε γκολ και πόσα; Τρία; O.k., εμείς θα βάλουμε πέντε». Πέντε «δεκάρια» είχε μέσα ο Ζαγκάλο. Πελέ, Ζαϊρζίνιο, Τοστάο, Ζέρσον, Ριβελίνο. Αυτή ήταν και η μοναδική επανάσταση του «ενστίκτου». Οι «μάγοι» είχαν συντρίψει και συστήματα και τακτικές, κι έπαιζαν για να χαρούν κερδίζοντας και να κερδίζουν, ικανοποιώντας τον εσωτερικό τους κόσμο πρωτίστως. Το 1986 ο Μαραντόνα, με «δημοκρατικές διαδικασίες» στην Εθνική Αργεντινής, έπαιρνε την μπάλα από τα πόδια του κάθε συμπαίκτη του κι έβαζε γκολ, πήρε μονάχος του το Παγκόσμιο Κύπελλο στο Μεξικό. Ήταν ένα «επαναστατικό πραξικόπημα». Ο Ντιέγκο κατάργησε τη θεωρία περί ομαδικότητας του ποδοσφαίρου και ανήγαγε το άθλημα σε ενός ανδρός αρχή... Οι «επαναστάσεις» στο ποδόσφαιρο γίνονται περίπου ανά εικοσαετία. Θα είχε ενδιαφέρον ο ιστορικός του μέλλοντος να μας περιέγραφε την επόμενη